- भारतात कोरोनाचा पहिला रुग्ण सापडण्याच्या घटनेला जवळपास चौदा महिने उलटून गेलेत.
- पहिल्या लाटेच्या वेळी खूप संभ्रमित अवस्था होती. कोरोना या संसर्गजन्य साथी विषयी पहिल्यांदाच माहिती मिळत होती.
- अश्या स्थितीत वेगाने संक्रमित होणाऱ्या या साथीपासून बचाव कसा करायचा ? याविषयी देखील वैद्यकीय क्षेत्रात देखील बरेच मतप्रवाह होते.
- कोणतीही ठोस उपचार पद्धती किंवा औषधोपचार सापडले नव्हते. अश्यास्थितीत रोगप्रतिकारक शक्ती वाढविणे यावरच भर देत ट्रीटमेंट सुरु करण्यात आल्या.
- जगभर फैलावलेल्या या महामारीशी प्रतिकार करण्यासाठी प्रतिबंधात्मक लसीच्या संशोधनात प्रमुख देश गुंतले. यात भारताचा देखील समावेश आहे.
- या जीवघेण्या साथीच्या पहिल्या लाटेपेक्षाही अधिक तीव्रता दुसऱ्या लाटेत आढळून येत आहे. याबरोबरच मृत्यूदर देखील वाढताना दिसत आहे.
कोरोनाच्या पहिल्या लाटेच्या तडाख्यात संपूर्ण जगाचेच अतोनात असे नुकसान झाले आहे. महासत्ता म्हणून जगावर राज्य करू पाहणारे बलाढ्य देश देखील या महामारीत दुबळे बनले. सर्वात सुरक्षित आणि ताकदवान देश कोणता ? तर जो देश आपल्या नागरिकांना कोणत्याही आपत्कालीन स्थितीमध्ये तात्काळ आरोग्य सुविधा पुरवू शकतो हे प्रकर्षाने पुढे आले. अश्यास्थितीत भारत देश नेमका कुठे आहे ? महामारीच्या पहिल्या लाटेत आपण किती जीव गमावले ? किती जीवांना सुखरूप वाचवू शकलो ? यावरच दुसऱ्या लाटेत आपण या महामारीशी कसा मुकाबला करणार आहोत हे अवलंबून होते. महासत्तेकडे वाटचाल करणाऱ्या भारताकडे आता जगाचे नेतृत्व करण्याची आयती संधी चालून आलेली असताना आपण नेमके कोणत्या ठिकाणी आहोत हेच कोरोनाने दुसऱ्या तडाख्याने दाखवून दिले आहे. आपण आपत्कालीन परिस्थितीत स्वतःला वाचवायला देखील अजून सक्षम झालेलो नाहीत हेच चित्र समोर आले आहे.
पहिल्या लाटेच्या वेळी असलेली अनभिज्ञता आरोग्यसेवेतील दुबळेपणावर पांघरून घालण्यास उपयोगी पडली होती. मात्र या संसर्गजन्य साथीची दुसरी लाट आली तर आपण प्रतिकार कसा करणार ? याची कोणतीच पूर्वतयारी आपण केली नाही. पहिल्या लाटेतील नुकसान, केलेले मदतकार्य, लसीचे संशोधन अश्या चर्चेतच आपण आपला महत्वाचा वेळ खर्ची घातला. वास्तविक पहिली लाट ओसरतानाच म्हणजेच डिसेंबर २०२० मध्येच आपल्याला दुसऱ्या लाटेची तीव्रता समजली होती. मात्र आपत्कालीन व्यवस्थापन करण्यात आपण जगातील इतर प्रगत देशांच्या तुलनेत खूपच मागे आहोत हेच चित्र प्रकर्षाने पुढे आले.
कोव्हॅक्सीन आणि कोव्हीशिल्ड या प्रतिकारशक्ती वाढविणाऱ्या लसीच्या उत्पादनात आघाडी घेतल्यानंतर आपण कोरोनावर विजय मिळविल्याच्या भ्रमात राहिलो. इतर देशांना लस पुरवठा करण्याचे आपलें धोरण नुसतेच मानवता वादी नाही तर आपली क्षमता सिद्ध करणारे ठरले हे अभिनंदनीयच आहे. पण या बरोबरच देशांतर्गत लसीकरण किती वेगाने पूर्ण करू शकतो यावर आपत्कालीन व्यवस्थापनाचा आराखडा सक्षम असायला हवा होता. कारण लसीकरणाची मोहीम राबवीत असतानाच दुसऱ्या लाटेला थोपविण्याचे कार्य आरोग्य व्यवस्थापनाला करावयाचे आहे. इथेच ‘डिझास्टर मॅनेजमेंट ‘चा पुरता गोंधळ उडाला आहे. वास्तविक दुसऱ्या लाटेच्या तीव्रतेची पुरेशी कल्पना आपल्याला चार महिने अगोदरच आलेली होती. तरी देखील आज जे काही विदारक चित्र समोर येत आहे ते कश्याचे द्योतक आहे ?
मुळातच बाजारीकरणावर स्थिर झालेली देशातील आरोग्य व्यवस्था शासनाच्या नियंत्रणात राहिलेली नाही हेच उघड झाले. उपचाराच्या नावाखाली प्रचंड प्रमाणात लूटमार, रेमीडिसिव्हर सारख्या इंजेक्शनचा काळाबाजार, हॉस्पिटल्स मधून बेडचा तुटवडा, आरोग्य यंत्रणेचा अकार्यक्षमपणा, दुबळी यंत्रणा आणि सर्वात महत्वाचे म्हणजे रुग्णांना प्राणवायुचा (ऑक्सिजन ) पुरवठा करण्याची असमर्थता हे विदारक चित्र सुन्न करून टाकणारे आहे. भारतासारख्या लोकशाहीप्रधान देशाची एक ‘गोची’ आहे, इथे कोणतीही गोष्ट राजकीय विचारातून अंमलात आणायची असते. कोरोना देखील सत्ताधारी aan8 विरोधी विचारसरणीतूनच या देशात आता सुखाने नांदू लागला आहे असेच म्हणावे वाटते.
