जन्म आणि मृत्यूदरम्यान प्रत्येकालाच वेगवेगळ्या आपत्तीला सामोरे जावे लागते. कधी मानवनिर्मित तर कधी निसर्गनिर्मित आपत्ती कोसळते. कधी ती फारसा परिणाम करणारी नसते तर कधी ती प्रलयंकारी असते. आपत्तीला सामोरे जाणे म्हणजेच जगणे तर नसावे..?
चाळीस ते सत्तरच्या काळात जन्मलेल्या अनेकांना आपत्ती म्हणजे काय ? हे निश्चित सांगता येईल. वडीलधारी म्हणून या काळात जन्मलेली पिढीच आता आपल्या समोर ‘सिनिअर’ म्हणून आहेत. त्या अगोदरची पिढी एकतर विस्मृतीमध्ये गेलेली आहे किंवा मरणासन्न अवस्थेत पोहोचलेली दिसेल. चाळीसचे दशक सर्व जगालाच लक्षात राहणारे दशक ठरले. एकीकडे साथीचे रोग आणि दुष्काळाने ग्रासलेले अर्धे जग तर दुसरीकडे महायुद्धाच्या खाईत लोटलेले संपूर्ण जग. होय, महायुद्ध ही मानवनिर्मित आपत्तीच आहे ना ! एकोणविसाव्या शतकाच्या प्रारंभी उद्रेकासारखा उसळलेल्या प्लेगची साथ संपत नव्हती. त्यातच पहिले महायुद्ध झाले. पहिल्या महायुद्धानंतर जगाला नवी दृष्टी मिळाली. यंत्रयुगाने वेग घेतला. विज्ञान देखील गतिमान झाले. कधी नव्हे ते पर्यावरण शास्त्राकडे लक्ष गेले. शतकाच्या प्रारंभापासून चाळीस वर्षे खरंतर जग घडून गेलेल्या आपत्तीतून बाहेर पडू लागले होते. बहुदा आपत्ती व्यवस्थापन हे तेंव्हाच हळूहळू आकाराला येत असावे. त्यानंतर चाळीसच्या टप्प्यावर जग पुन्हा एकदा दुसऱ्या महायुद्धात ओढले गेले. नरसंहार, वित्तहानीचा उद्रेक सोबत अनेक रोगाच्या साथी याकाळात जगाने पाहिल्या. एकमात्र झाले, दुसरे महायुद्ध संपुष्टात आल्यानंतर पारतंत्र्यात अडकलेल्या अनेक देशांमध्ये स्वातंत्र्याचे वारे वाहू लागले. चाळीस ते साठच्या वीस वर्षांच्या काळात अनेक देश गुलामीतून मुक्त झाले. त्यामुळे एकोणिसाव्या शतकातील चाळीस ते साठच्या द्विदशकात स्वातंत्र्याची अनुभूती घेणारी पिढी ही खऱ्या अर्थाने भाग्यवान ठरली. त्यानंतर साठ ते ऐंशीच्या द्विदशकात सुखाच्या शोधात अडकलेल्या पिढीला फार मोठ्या आपत्तीला सामोरे जावे लागले नाही. देश उभारणी, औद्योगिक प्रगती, रोजगार यामध्ये ही पिढी अडकली.
ऐंशीच्या दशकानंतर जगभर उसळलेल्या वांशिक, धार्मिक दंगलीच्या आपत्तीला तोंड द्यावे लागले. त्यातच आखाती युद्धाने सगळ्या जगाला पुन्हा एकदा युद्धभूमीवर नेवून ठेवले. नैसर्गिक आपत्ती पेक्षाही आजवर मानवनिर्मित आपत्तीनेच सर्वाधिक नुकसान झाले हेच इतिहासात डोकावले तर आपल्या लक्षात येईल. नाही म्हणायला महापूर, भूकंप, चक्रीवादळे आणि रोगराईच्या साथी हे दरवर्षीच माणसांच्या नशिबी लिहिलेल्या आहेत. साठच्या दशकात जन्मलेली पिढी ही तशी आपत्तीला तोंड देण्याबाबत परिपूर्ण पिढी आहे असा माझा समज आहे. अर्थात याला अनेकजण खोडूनही काढण्याचा प्रयत्न करतील. परिपूर्ण यासाठी म्हणतोय कारण नैसर्गिक आणि मानवनिर्मित आपत्तींना समजून घ्यायचा वयात या पिढीने अनेक आपत्ती नुसत्या अनुभवल्या नाही तर त्याला सामोरे जात झुंज देखील दिली.
आमच्या पिढीने काय नाही पाहिलंय…? असं सांगायची आता गरज पडणार नाही. कारण पूर, भूकंप, युध्दसदृश्य परिस्थिती, महागाई, बेरोजगारी, दंगली हे तर आता जगण्याचा अविभाज्य घटक बनलेत. पण आत्ता समज आलेल्या वयातील जी पिढी आहे ती पिढी आपल्या ‘सिनिअर’ पिढीशी एका गोष्टीत मात्र बरोबरी करू शकते. ती म्हणजे महामारीच्या अनुभूतीची. शंभर वर्षानंतर प्लेगपेक्षाही महाभयंकर अश्या ‘कोरोना महामारी’ला ही पिढी सामोरी जात आहे. प्लेगच्या भयावह कथा ऐकणाऱ्या आमच्या पिढीने महाप्रलंय बघितला, तसा दुष्काळ देखील अनुभवला. दरवर्षी येणाऱ्या रोगराईच्या साथीला धीराने तोंड दिले. आजकाल दोन देशांच्या सीमेवरचा तणाव ही आपत्ती नाहीतर पॉलिटिकल गेम झालेला आहे. त्यामुळे एखाद्या सिनेमासारखे त्याकडे पाहिल्या जाते. त्यामानाने गेल्या दोन वर्षांपासून कोरोना महामारीशी ज्या समजूतदार पणाने नवी तरुणपिढी तोंड देतेय ते पाहिल्यावर ‘आमच्या पिढीने अनेक आपत्तींना समर्थपणे तोंड दिलंय’ असं ‘सिनिअर’ पिढी नक्कीच म्हणणार नाही. त्यामुळे आमच्या पिढीने ७२ चा दुष्काळ पाहिला, स्काय लॅब पडताना पाहिले, प्रलयंकारी महापूर आणि भूकंप पाहिला, युद्धे पाहिली हे सांगताना नवी तरुण पिढी म्हणेल आम्ही तुमच्या बरोबरच कोरोना महामारी पाहिलीय……!
:- मुकुंद मधुकर हिंगणे.
You must be logged in to post a comment.